آشنایی با بیماری سل و جلوگیری از مبتلا شدن به آن
به گزارش سرشیر، معاونت بهداشت وزارت بهداشت با هدف پیشگیری، اصول خودمراقبتی و جلوگیری از ابتلای به بیماری سل را منتشر نمود.
به گزارش سرشیر به نقل از ایسنا، سل یک بیماری عفونی واگیر است که در اثر میکروبی میله ای شکل به نام باسیل سل ایجاد می شود. این بیماری می تواند به هر قسمتی از بدن انسان مانند استخوان ها، مفاصل، مغز، کلیه، پوست و...) حمله و آنها را گرفتار کند، اما به سبب نیاز و علاقه زیاد این میکروب به اکسیژن در ۸۰ درصد موارد ریه ها را هدف حمله خود قرار می دهد.
این بیماری از گذشته های دور در کشورهای مختلف دنیا وجود داشته و در طول تاریخ سبب مبتلا شدن و مرگ انسان های زیادی شده است و هنوز هم یک مشکل جهانی بشمار می رود. هم اکنون حدود ۲ میلیارد نفر در دنیا با میکروب سل آلوده شده اند و بدون آن که احساس بیماری کنند میکروب سل را به شکل نهفته در بدن خود دارند، عواملی که باعث ضعف سیستم ایمنی می شوند سبب می گردند که باسیل سل از حالت نهفته خارج شده و باعث بیماری فعال سل در این افراد شود.
در حال حاضر سالیانه حدود ۱۰ میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می شوند و ۱.۳ میلیون نفر در اثر این بیماری جان می سپارند، در صورتی که این بیماری قابل پیشگیری و درمان است. عواملی مثل فقر، مهاجرت، پوشش بهداشتی نامناسب در کشورهای گرفتار بحران و انتشار بیماری ایدز در جوامع، باعث توسعه بیماری سل در جهان شده است.
روش انتقال بیماری
راه اصلی انتقال باسیل سل از راه هوا و تنفس بوده و چون انسان به نفس کشیدن زنده است، پس هر کسی می تواند این باسیل را از راه تنفس دریافت و به بیماری سل مبتلا شود. هنگام عطسه، سرفه، حرف زدن و حتی خندیدن توسط بیمار دچار سل ریوی، قطرات ریز حاوی میکروب سل در هوا پراکنده می شوند که می توانند به مدت چند ساعت در هوا به حالت معلق باقی بمانند. اگر فردی سالم در هوای آلوده به این قطرات ریز، تنفس کند میکروب سل وارد ریه های وی خواهد شد. با این وجود برای انتقال بیماری، تماس طولانی و نزدیک با بیمار ضروری است.
بیماری سل در محیط های شلوغ، کوچک، بدون تهویه مناسب، کم نور و مرطوب بیشتر انتقال می یابد. به یاد داشته باشید که میکروب سل توسط حشرات، خون، ظروف غذا خوری، لباس و ملحفه انتقال نمی یابد. به خاطر داشته باشید که همه انواع سل قابل انتقال به دیگران نیستند یا حداقل قابلیت انتقال کمتری دارند، افراد دچار سل ریوی بخصوص آنها که در آزمایش میکروسکوپی خلط آنان، میکروب سل مشاهده می شود و در اصطلاح دچار (سل ریوی مسری) هستند، عفونت زا محسوب می شوند، چونکه با هر عطسه یا سرفه تعداد زیادی میکروب را در هوا پراکنده می کنند و می توانند سبب انتقال بیماری به دیگران شوند.
بد نیست بدانید که هر فرد دچار سل ریوی مسری در صورت عدم درمان می تواند سالانه بطور میانگین میکروب بیماری را به ۱۰ تا ۱۵ فرد سالم انتقال دهد.
پس از ورود میکروب سل به بدن چه اتفاقی می افتد؟
اغلب افراد بعد از ورود میکروب به ریه ها هیچ وقت بیمار نمی شوند، چونکه سیستم دفاعی بدن آنها میکروب را مهار کرده و از تکثیر آن و ایجاد بیماری جلوگیری می کند، در واقع میکروب سل به حالت نهفته و غیر فعال در بدن آنان باقی می ماند و این عده علایم بیماری را نداشته و میکروب را به دیگران انتقال نمی دهند، از هر ۱۰ نفر که میکروب سل در بدن آنها وجود دارد، تنها یک نفر در طول عمر خود امکان دارد به بیماری فعال سل مبتلا شود. این مورد به سبب ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن و به دنبال آن، فعالیت مجدد و تکثیر میکروب اتفاق می افتد. پس هر عاملی که باعث ضعف سیستم ایمنی فرد آلوده به میکروب سل شود، امکان دارد سبب بروز بیماری فعال سل در او شود.
اگر چه همه افراد بشر استعداد مبتلا شدن به سل را دارند، اما به واسطه نکته اشاره شده در بالا، کودکان کم سن، افراد سالمند، افراد دچار دیابت (مرض قند)، سوء تغذیه، سرطان ها، نارسایی مزمن کلیه یا ایدز و همینطور اشخاصی که داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی بدن (نظیر کورتون و داروهای ضد سرطان) استفاده می نمایند، بیشتر از سایرین در معرض خطر مبتلا شدن به سل هستند.
علائم بیماری سل چیست؟
علائم بیماری سل بسته به محل گرفتاری در بدن متفاوت می باشد، اما علاقه زیاد میکروب سل به ریه ها سبب می شود که شایع ترین نوع بیماری، سل ریوی باشد.
علائم سل ریوی عبارتند از سرفه مداوم (به مدت۲ هفته یا بیشتر) که می تواند با خلط همراه باشد یا نباشد (شایع ترین علامت)، تب (که در عصرها بیشتر است)، کاهش وزن، عرق کردن شبانه، بی اشتهایی، خستگی زودرس و ضعف عمومی و گاهی در مواردیکه بیماری دیر تشخیص داده می شود درد قفسه سینه و تنگی نفس و خلط خونی. افراد دارای علایم مشکوک به سل بخصوص سرفه مداوم، باید سریعا به پزشک مراجعه نمایند.
روش تشخیص بیماری سل
بهترین و ساده ترین راه تشخیص سل ریوی در افراد مشکوک، تهیه خلط و ارسال آن جهت آزمایش است، هر چند که گاه از کشت خلط، عکس برداری قفسه سینه و برخی آزمایشات دیگر هم امکان دارد کمک گرفته شود؛ با این توضیح باید بدانید در صورت بروز هریک از علایم بیماری سل بویژه سرفه بیشتر از دو هفته در خود یا یکی از بستگان، به نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی رجوع کنید با تهیه نمونه خلط و آزمایش آن توسط پرسنل بهداشتی (به طور رایگان) از وجود بیماری آگاه شوید.
درمان بیماری سل
خوشبختانه سل یک بیماری کاملا قابل درمان است، البته به این شرط که بیمار، داروهای ضد سل را با دقت، به صورت کامل و منظم و به مدت حداقل ۶ ماه به صورت روزانه مصرف کند (حتی اگر پیش از اتمام این مدت احساس بهبودی کرده باشد)، در صورت عدم توجه به این نکته، میکروب های سل می توانند به ابر میکروب های مقاوم به درمان و بسیار خطرناک تبدیل شوند که دیگر با داروهای معمول سل درمان نخواهند شد.
درمان سل سرپایی است و بیمار احتیاجی به بستری در بیمارستان ندارد (مگر در موارد خاص با نظر متخصص). داروهای سل یک مرتبه در روز و به صورت ناشتا مصرف می شود و طول مدت درمان حداقل ۶ ماه است. البته اغلب بیماران دو هفته بعد از آغاز درمان موثر، خطر انتقال بیماری به دیگران را ندارند.
باید به خاطر داشت که مصرف نامرتب و ناکامل داروهای ضد سل خطرناک بوده و می تواند باعث عدم بهبود و یا بازگشت مجدد بیماری، تداوم انتقال بیماری به دیگران، مقاوم شدن میکروب های سل نسبت به داروهای موجود و پیشرفت بیماری و مرگ شود، بنابراین جهت نظارت بهتر بر روند درمان بیمار از راهبرد داتس استفاده می شود.
DOTS، فرایندی است که طی آن، بیمار دچار سل داروهای روزانه خویش را با نظارت مستقیم و مشاهده کارمند بهداشتی یا فرد آموزش دیده مصرف می کند. این راهبرد بعنوان موثرترین اقدام در کنترل سل شناخته شده است و ضمن حمایت و تشویق بیمار برای ادامه درمان، بروز عوارض دارویی احتمالی را بموقع شناسایی کرده و تکمیل دوره درمان را تضمین می نماید. با این شیوه از مصرف نامرتب و قطع خود سرانه دارو به سبب طولانی بودن دوره درمان جلوگیری می شود. به خاطر داشته باشید خدمات تشخیصی و درمانی سل در کلیه مراکز بهداشتی درمانی خانه های بهداشت کشور به صورت مجانی عرضه می شود.
چطور می توان از مبتلا شدن به سل پیگیری کرد؟
تشخیص بموقع و درمان کامل بیماران (که موثرترین روش جلوگیری از ابتلای اطرافیان به سل محسوب می شود)
به گزارش وبدا، داشتن رفتارهای سالم و بهداشتی نظیر:
الف- پوشاندن دهان و بینی با دستمال در هنگام سرفه و عطسه (آداب سرفه) ب) خودداری از ریختن آب دهان و خلط روی زمین ج) خوردن غذا های سالم به مقدار کافی (یعنی داشتن تغذیه مناسب) د) تهویه مناسب محل زندگی و کار با هوای تازهه) خود داری از مصرف سیگار
تزریق واکسن ب ث ژ به کلیه نوزادان در بدو تولد جهت پیشگیری از ایجاد اشکال شدید و کشنده بیماری سل در سنین کودکی
درمان پیشگیرانه دارویی برای افراد در معرض خطر بیشتر برای مبتلا شدن به سل (مانند اطرافیان در تماس با بیماری دچار سل ریوی مسری و افراد دچار ویروس ایدز)
تلاش در افزایش اطلاعات بهداشتی جامعه (که یکی از راههای آن انتقال اطلاعات کسب شده توسط شما به اعضای خانواده و بستگان می باشد)
آداب سرفه کردن
برای پیشگیری از انتشار میکروب ها در بیماری های تنفسی واگیر، کارهای زیر را انجام دهید:
در طول مدتی که بیمار هستید و احتمال سرایت بیماری برایتان مطرح است، از ماسک سه لایه استفاده کنید و سپس در انتها روز، ماسک استفاده شده را داخل سطل زباله درب دار بیندازید. البته سفارش می شود هرگاه ماسک شما در طول روز مرطوب و آلوده شد، نسبت به تعویض آن اقدام کنید. • در نبود ماسک سه لایه، باید در زمان عطسه یا سرفه، جلوی دهان و بینی خویش را با دستمال بگیرید و سپس دستمال استفاده شده خویش را داخل سطل زباله درب دار بیندازید.
چنانچه دستمال هم همراه خود ندارید، در هنگام عطسه یا سرفه، از داخل یقه لباس و یا سطح داخلی آرنج و بازوی خود برای پوشاندن دهان و بینی خود استفاده کنید و به هیچ وجه از دست خود استفاده نکنید.
از دست زدن به چشم و بینی و دهانتان جدا خودداری کنید.
آب دهان خویش را در مکانهای عمومی به زمین نیندازید.
از روبوسی، دست دادن و در آغوش گرفتن افراد دارای علایم تنفسی خود داری کنید. • از افراد مشکوک به بیماری های تنفسی واگیر حداقل دومتر فاصله بگیرید.
در صورت داشتن سرفه بیشتر از دو هفته فورا به پزشک رجوع کنید.
منبع: سرشیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب